Материал о творчестве Номана Челебиджихана
Эр анги бир халкънынъ башына агъыр бир аллар тюшкен девирде, оны къорчалап чыкъкъанларнынъ энъ огдеки сыраларда мытлакъа юртсевер ве халкъчан языджылар ер ала. Оларнынъ атешин ве отькюр сёзлери къуршун ве топ къуветине тенъ ола, халкъкъа рухтан тюшмемеге, ишанчны джоймамагъа ярдым эте. Миллий эдебият миллетнинъ сонъки къалесине чевриле.
XX асырда 10-нджы йылларнынъ сонъларында ве 20-нджи йылларнынъ башларына кельгенде къырымтатар эдебияты халкъны къорчаламагъа, онъа етекчилик япмагъа икътидары олгъан бойле бир къувет сыфатыны ала. Шаир ве несирджилеримиз санки озьараярышкъандай миллий, халкъчан рухунда аджайип эсерлер яза, яшларны миллетке, ана-юрткъа хызмет этмеге огрете, давет этелер.
Русиеде 1917 сенеси юзь берген инкъилябий муитте къырымтатар халкъынынъ керчек ёлбашчысы, деп акълы суретте сайылгъан Номан Челебиджиханнынъ деврий матбуатта дердж олунгъан факъат докъуз шиири элимизде бар. Амма шу докъуз шиирден энъ аздан алтысы («Сары тюльпан», «Айгиди!», «Ант эткенмен!», «Бастырыкъ», «Савлыкъман къал!», «Татарлар юрту») эдебиятымызнынъ джевхер фондуна кирмектелер. Булардан башкъа Номан Челебиджиханнынъ къалемине аит олгъан «Къарылгъачлар ювасы» икяесини ве атешин публицистик макъалелерини козьге алсакъ, онынъ не къадар буюк эдебий истидаткъа саип олгъаныны коре билемиз.
Фурсаттан файдаланаракъ окъуйыджыларымызнынъ дикъкъатына «Терджиман» газетасынынъ 10.07.1916-да150-нджи санында Н. Челебиджиханнынъ дердж олунгъан «Савлыкъман къал!» шиирининъ толу метнини такъдим этмек истейим.
Савлыкъман къал!
Савлыкъман къал, татарлыкъ, мен кетем четке,
Атымнынъ башы айланды ахырет бетке.
Сенинъ ичюн яшадым, сенсиз ольсем
Бильмем, насыл кирермен бош дженнетке.
Сенден тувды гонълюме сагълам шавле,
Къальбге де къызгъын кучь сенден келе.
Къарсанбалар къаршылап къазалар атла,
Йылдызларгъа юксель де учь, авеле…
Авдарылгъан ал отлар, тамырлар ташкъан,
Бу ишлерге биз тувул, мелеклер шашкъан.
Хырпалангъан менликлер, хорлангъан къызлар,
Баласын ташлап анайлар чёллерге къачкъан.
Аркъама бакъсам – акъ омюр, алдымда – олюм,
Коп узамаз беллеймен къарангъы ёлум.
Къарангъыдан хавф этмей, кольгеден урькмей,
Сонъ нефесте «Татар!..», деп узаныр къолум.
(Девамы газетада)
Айдер ЭМИРОВ
«Янъы дюнья»да №2(1696) 20.01.2023