Материал о творчестве писателя Айдера Османа
(Айдер Осман догъгъанынынъ 85 йыллыгъы мунасебети иле)
Айдер Османнен тосат-тосат ола тургъан субетлеримизден биринде, о манъа: «Инсанны белли бир ёлгъа омюр ёнельте. Вакъты-саати кельгенде, истеклер, хаяллар акъикъаткъа дёне. Йыллар кечтикче, инсан акъыл-балигъ чагъына киреркен, бу арзу-хаяллар затен гонъюльде чагълап тургъан салих ниетлер олгъаныны анълап башлайсынъ… Кутькен ниетинъе илле къавушасынъ. Чокъ сенелер къафамда уймеленген вакъиаларны шимди къаралагъан эки эсеримде акс эттирмек истейим. Халкъымызнынъ омюринде бу сонъки «такъыр» ве «тутушув» оладжагъына умют этем, кадем…», – деген эди.
Бу лафлар айтылгъанда Айдер агъанынъ иш масасында Эрнест Хемингуэйнинъ озьбек тилинде нешир этильген «Чол ва денгиз», рус тилинде чыкъкъан «Старик и море» китаплары яткъанына эмиет берген эдим. Айдер агъа китапларгъа бакъкъанымны корип, маса устюнде яткъан озьбекче китапны элине алды да: «Кадем, мен сенинъ джиан эдебиятыны окъумагъа севгенинъни пек яхшы билем. Къалем саиби олмагъа истесенъ, эндиден сонъ оларны, русчасынен озьбекчесини къыяслап, окъумагъа башларсынъ. Бунъа кеткен вакътынънынъ мытлакъа файдасы олур. Фикир этмеге огренирсинъ, тилинъ зенгинлешир», – дие «Ёш гвардия» нешриятында 1986 сенеси дердж этильген «Чол ве денгиз» (Къарт ве денъиз) эсерини къолума туттырды. Китапны алыр экеним, эсернинъ насыл башлагъаны зейнимде тазерди. Инситутта окъугъанымда ифадели окъув конкурсларынынъ биринде бу эсерден парчалар эзберлеген эдим. «Старик рыбачил один на своей лодке в Гольстриме. Вот уже восемьдесят четыре дня он ходил в море и не поймал ни одной рыбы. Первые сорок дней с ним был мальчик. Но день за днём не приносил улова, и родители сказали мальчику, что старик явно salao, то есть «самый что ни на есть невезучий»…
Китапнынъ биринджи саифесини ачар экеним, «самый что ни на есть невезучий» ибаресининъ озьбек тилине насыл терджиме этильгенинен меракъландым. «Ўлгудай омади юришмаган одам» ибаресини сесимни чыкъарып окъудым. Айдер агъа шу арада: «Я сен бу джумлени насыл чевирир эдинъ, айт, бакъайым?», – деди. Мен: «Иши юрюшмеген, якъасы бир кельмеген, иши онъ кельмеген, бирини эки япамагъан инсан», – дедим. Шу арада телефон сеси эшитильди. Айдер агъа: «Китапны эки афтагъа санъа берем. Иши юрюшмеген инсанларнынъ насыл адам олгъаныны озьбекче окъуп билирсинъ», – дие телефон къулакълыгъыны котерди. Мен: «Сагъ олунъыз!», – деп китапны алдым да, онынъ иш одасындан чыкъып кеттим. Эки афтадан сонъ китапны Айдер агъама къайтардым.
«Бир кимсенинъ бизге нисбетен тюшюнген тюшюнджеси эр вакъыт онъа уймагъаныны анъладынъмы? Биз омади юришмаган халкъ эмасмиз. Лекин омади юришмаган одамлар хакъида ёзишим шарт», – деди сонъки джумлелерни озьбекче сёйлерек…
Айше КОКИЕВА
Девамы «Янъы дюнья»да