Материал посвящен юбилею поэта Идриса Асанина
ХАЛКЪ ОГЪРУНДА ОТЬКЮР СЁЗНЕН КУРЕШКЕН ШАИР
(Идрис Асаниннинъ 95 йыллыкъ юбилейи мунасебетинен)
Идрис Асаниннинъ сюргюнликте яшап кечирген омюри онынъ эсерлеринде бедиий сёз вастасынен акс олунды. Къолдан къолгъа сырлы-сакълы кечип, кочюрилип язылгъан ве эзберленильген шиирлери гъурбет иллерде булунгъан халкънынъ къальбине гъыда берди. Язгъан шиирлерине макъам уйдырылып, йырлангъан тюркюлер халкъны ватан давасына атландырды. Эсерлеринде тувгъан халкъынынъ ят топракъларда чеккен зорбалыкъларыны ачыкъ, кескин тавурда айдынлатувы алтында тувгъан юрткъа къайтув нешесинен къальплерни бирлештиргени ичюн йигирми беш йыллыкъ апс джезасына огъратылды…
Къафамдан бойле фикирлер келип кечкенде, сагълыгъыны аямай, тувгъан халкъына ачыкъ гонъюльнен хызмет эткен Амет Озенбашлы, Эшреф Шемьи-заде киби даа нидже буюк сымалар козь огюнде джанлана. Оларнынъ къарсанбалы такъдирлери, яни халкъкъа хызмет эткен ишлери ичюн апс джезасына огъратылгъанлары юрегимни хырпалай… Оларнынъ салмакълы эсерлери эдебий хазинемизде дегерли ер алгъаныны хатырлап башласам, гонълюм шад ола. Къыйынлыкъ олмагъан олса, этинъни-тенинъни чимирдеткен эсерлер язылыр эдими, дейим шу дакъкъа озь-озюме…
«Йылдыз» меджмуасында чалышкъанда теджрибемни арттырмам ичюн Риза Фазыл бир талай шиирий эсерлерни бакъып чыкъмагъа бере эди. 1990 сенеси меджмуанынъ дёртюнджи санына Идрис Асаниннинъ шиирлер сечимини меракънен азырладым. Эвельде ясакъ олунгъан шиирлернинъ дердж олунмасына Риза агъа себепчи олгъаныны анълап, къалем саибининъ Къырымдан не ерли олгъаныны сорадым. «Асан къартбабанъ не ерли олгъаныны унутмагъан олсанъ. Идрис агъанъ да о ерлидир», – деп джевап бергенинден Идрис агъанынъ Фотисалалы олганыны огренген эдим.
Бутюн омюри девамында тувгъан халкъыны эсарет ве акъаретте корип, гъурбетлик аджджысынен юреги пускюлленген, отькюр сёзюнен ватан ве халкъ огърунда куреш алып баргъан Идрис агъанынъ шиирлер сечими бундан сонъ меджмуада бири-бири пешинден дердж олунгъан эди. Ве, ниает, элли учь йылдан берли иджат эткен курешчен шаиримизнинъ 1997 сенеси 70 йыллыкъ юбилейине багъышланып Акъмесджитте «Бир авуч топракъ» серлевалы биринджи шиирлер джыйынтыгъы нешир олунды. Китапкъа эвельки матбуатта басылмасы ясакъ олунгъан, ГУЛАГнынъ амансыз зулумындан, КГБ хадимлерининъ акъаретлеринден кечкен шиирлер, поэмалар ве терджимелер кирсетильди. Риза Фазылнынъ муарирлигинде азырлангъан джыйынтыкъкъа сёз башыны Шакир Селим язгъан эди. Шакир агъа 15 саифели макъаледе миллетпервер шаирнинъ халкъ такъдиринен багълы омюрини эсерлеринден мисаллер кетирип кениш айдынлатты.
Джыйынтыкъкъа кирсетильген ве сёз вастасынен гъурбетлик аджджысы айдынлатылгъан шиирлер курешке чагъырув набызы кескин ура. Курешчилер сафында булунгъан шаирнинъ къалеми кечмиш акъикъатны олгъаны киби ачыкъ-айдын тарифлей. Окъуйыджыны сюргюнликнинъ такъдир сокъакъларында кездирип, ташынып-тюшюнмеге давет эткен Идрис Асаниннинъ «Бир авуч топракъ» серлевалы джыйынтыгъы пешимизден кельген несиллерге халкъымызнынъ фаджиалы тарихыны эслетип тураджакъ омюр дерслигидир…
Айше КОКИЕВА
«Янъы дюнья» газетасындан