Материал о видном крымскотатарском ученом Исмаил-Феми Леманове.
Дженктен эввельки къырымтатар милий медениети ве илимининъ энъ парлакъ шахсиетлеринден бири – Исмаил-Феми Номаногълу Лемановдыр. Онынъ догъгъан ери, сенеси, айы ве кунюни (Акъмесджит, 13 март 1871) проф. Д.П.Урсу 1930-нджы сенелери И.Лемановгъа къаршы ачылгъан «Дело»лардан алгъандыр [1, с.125-126]. Чюнки Къырымда ве о заманда Русиенинъ базы дигер регионларында 1920-нджи ве атта 1930-нджы сенелеринедже «метрика» деген шей ёкъ эди. Къырымда догъгъан мусульман балачыкълары бутюн вакъыт джамилерде имамлар тарафындан «имам-хатип дефтерлеринде» («олюм-догъум дефтерлери»нде) къайд этиле эдилер. Бу система 1918 сенеси большевиклер тарафындан лягъв этилип метрика системасына кечирильсе де, бирден оламайып, яваш-яваш ёнельмекте эди. Шунынъ ичюн, меселя, Дженгиз Дагъджы 1936 сенесининъ башларында, советлерде паспорт къануны чыкъкъан сонъ, Акъмесджитнинъ горсовет бинасында эки хэким (врач) тарафындан муайене этильген (бакъылгъан) сонъ берильген ресмий шаадетнаме, яни «паспорт» алып пединституткъа киргендир [2, с. 13-14].
Исмаил Лемановнынъ биографиясы пек аз огренильгенинден себеп, проф. Д.П.Урсунынъ тизген справкасында И.Лемановнынъ догъум тарихи язылгъанындан сонъ, бир къач сатыр кечер-кечмез бирден 1917 сенеси къырымтатар I-нджи Къурултай мебусаны (делегаты) ве Русие Девлет Думасында мусульман фракциясынынъ кятиби олгъаны хусусында айтылып 1920-нджи сенелерге кечильмекте. Акъикъатта исе, бугуньде тапылгъан бир чокъ малюмат ве материалларгъа коре, 1917 сенесине къадар онынъ чокъ фааль иши, аджайип ильмий-иджадий ве сиясий фаалиети ве арекетлери корюнмектедир.
Меселя, 19 яшыны толдурыр-толдурмаз 1892 сенеси Судакътаки русча-татарджа мектеплерининъ биринде оджалыкъ япкъаны белли ола. Эм де саде бир оджа дегиль де, гъает фааль бильгили оджа ве тешкилятчы сыфатында тешкилий меселелерни чезип гузель нетиджелер косьтергенине шаат оламыз Бир оджа сыфатында дерс вакътында талебелернинъ дикъкъатыны чекип окъув эснасыны сагъламлаштыра биле. [3]…
Исмаил Асаногълу КЕРИМ
ДЕВАМЫ «ЯНЪЫ ДЮНЬЯ»ДА №32(1674) 19.08.2022