Интервью с ветеринаром и орнитологом Дамиром Аджигазиевым.
Къушлар табиатнынъ айырылмаз бир парчасы олып, оны озь корюниши ве аджайип сеслеринен яраштыралар. Чокъусы тедкъикъатларгъа коре, къанатлы айванлар инсангъа гонъюль раатлыгъы берип, ильхам багъышлап, оларны тербиелей. Лякин, теэссюф ки, адамлар арасында бу аджайип махлюкъларнынъ къыйметини бильмеген, оларны зевкъ ичюн къыйнап, ольдюргенлер де ёкъ дегиль.
Апрель 1-де халкъара къушлар куню къайд этиле. Бу мунасебет иле биз ветеринар ве орнитолог-эким Дамир Аджигазиев иле субет этип, къушларнынъ догъру бесленмеси, оларнынъ адамгъа тесири ве адамларнынъ къушларгъа кетирген зарары акъкъында бильдик.
Акъмесджитли Дамир Аджигазиев энди еди йылдан берли айванларны тедавийлеп, амелиятлар кечире. Онынъ хасталары арасында эв айванларындан гъайры чешит кемириджилер ве къушлар да бар.
— Дамир бей, тедавийге къанатлыларны чокъ кетирелерми, кетирселер, чокъча насыл сойларыны?
— Эр бир сменамда бир-эки къанатлы «хастам» ола. Эсасен эм буюкче, эм кучюджик эв папагъанларыны (попугай) кетирелер. Ве чокъусы алларда оларнынъ хасталанмасы – янълыш бесленювнинъ нетиджесидир. Къуш беслемектен бир тюрлю хабери олмагъан адам эвине къуш кетире ве оны бакъмакъ ичюн зарур олгъан емлерни чокъ тюшюнмей, келиши гузель реклама япылгъан сойларыны сатын ала. Албу ки, эр сой къушкъа тек онъа келишкен ем алынмалы. Иште, къанатлы айванчыкълар чешит хасталыкъларгъа чалынмасынынъ биринджи себеби шундадыр. Экинджи меселе — къушларны беслев шараитлеринен багълыдыр. Кимерде адамлар айван сатылгъан тюкянларда энди кучьсю, хаста къушны сатып алалар ве къыскъа вакъыт ичинде о, хасталанып, оле.
Эв папагъанларындан гъайры тедавийге ерде тапылгъан къушларны да кетирелер. Оларнынъ арасында эбабиль, къара къаргъа (ворон), къаргъа, базыда шаин (сокол) ве къыргъыйлар (ястреб) да расткелелер. Бир кере Красноперекопсктаки раатлыкъ эвлеринден биринде бесленген бир къашыкъкъушны (пеликан) кетирген эдилер. О шеэрде пемпе къашыкъкъушлар яшагъанына шашкъан эдим. Чокъусы алларда айтып кечкеним къушларны пневматик тюфектен аталар я да оларнынъ къанатлары къырыла. Асылында къушнынъ къанатыны гъайрыдан тиклемек имкянсыздыр. Бойле къуш башкъа ич бир вакъыт учып оламаз.
Къырымда къушларнынъ диагностикасыны япмакъ къыйын. Эльбет, биз лабораториямызнынъ имкянларына коре буны япмагъа тырышамыз, базыда Москва я да Санкт-Петербургнынъ лабораторияларына мураджаат этемиз. Ве алынгъан нетиджеге коре, тедавийлевни кечиремиз. Чюнки Къырымда бутюнлей, толусынен тек къушларнен мешгъуль олмакъ пек къыйын. Догъру, бу ёнелиште де энди белли бир инкишаф бар. Бир къач йыл эвельси бу ерде къушларны тедавийлевнен ич кимсе мешгъуль олмай эди…
ДЕВАМЫ БАР
Весиле МЕНУСМАН
“Янъы дюнья” №12(1654) 1.04.2022