Статья посвящена творчеству выдающегося крымскотатарского писателя Шамиля Алядина.
Шаркънынъ бутюн дюньягъа белли, мешур инсаны – мутефеккири Алишер Навоий «Инсанлар бар ки, тири экенде олюдир, инсанлар бар ки, ольген сонъ да тиридир» деген. Не къадар догъру, мергин, акъылане айтылгъан сёзлер!
Къырымтатар несирджилигининъ темелини пекиткен, яраштыргъан, донаткъан, джюлялагъан Шамиль Алядин арамыздан кеткенине энди черик асыр олмакъта. Лякин бу буюк, мешур иджаткяр озюнинъ атешин шиирий сатырларынен, «Эгер севсенъ», «Рузгярдан саллангъан фенерлер» адлы романлары, «Чауш огълу», «Фуртуна тынгъан сонъ», «Теселли», «Иблиснинъ зияфетине давет», «Чорачыкълар» ве дигер бир сыра юксек бедиетли повестьлеринен инсанны терен фельсефий фикирге далдырыджды, аяткъа, буюк ишлерге ильхамландырыджы, озь ана-Ватанына, догъмуш халкъына терен сайгъы, итирам багъышлайыджы эсерлеринен бутюн халкъымызнынъ къальбинде яшап кельди ве эбедиен яшайджакътыр. Бу мешур иджаткяр озюнинъ эсерлеринен берабер «Къырым – бизим топрагъымыз», «Орус Къырымда», «Кремль къурбанлары», «Бизге не олды?», «Къадимий татарлар тарихындан», «Шерефли, дюльбер тилимиз», «Итираф» киби къыйметли макъалелеринен де халкъымызнынъ басып кечкен къасыргъалы омюр ёлуны айдынлата. Муэллиф бу къыйметли эсерлеринен, дерсинъ, къаршымызда пейда ола, бизлерге къыйметли насиатлар бере. Эдипнинъ «Махульдюрге бардым, агълап къайттым» адлы бир кучюк макъалесине дикъкъат этейик.
Шамиль Алядин озюнинъ догъмуш коюни узун йыллар девам эткен сюргюнликтен сонъ, 1995 сенеси къыш куньлерининъ биринде зиярет эткен эди.
«Бир ай эвельси догъмуш коюм Махульдюрни зиярет эттим. …Сюйрен айланмасында огюмизге эфсаневий Коккозь вадийи ачылды, узакъта думанлы Ай-Петри корюнди…».
Ихтияр языджы ёлуны шашыра. Догъмуш коюни бир кереден тапып оламай. Чокъ агъыр тюшюнджелер ве эеджанлар алтында озь коюне барып чыкъа. Лякин андан къуванып дегиль де, агълап къайта. Муэллиф бу эсеринде окъуйыджыны озь догъмуш кою акъкъында тюшюнджелерге далдыра. Кучючик бир эсерчигинде оларгъа озь догъмуш юртларына нисбетен гъает терен севги ашлай. Эсернинъ къыймети де шундадыр.
Бу буюк иджаткяр акъкъында сёз кетер экен, мен 1965 сенеси «Ленин байрагъы» газетасынынъ колеми кенишлегени ве афтада учь кере чыкъып башлагъаны мунасебетинен редакциягъа чалышмагъа давет олунгъан яшлардан Айдер Осман, Эрвин Умеров, Эмиль Амит, Билял Мамбет, Сафтер Нагаев ве дигерлеринен багълы вакъиаларны хатырлайым. О заман редакцияда чалышкъан эдиплерден Юсуф Болат, Абдулла Дерменджи, муаррир муавини Шамиль Алядин озь ана тилини пек зайыф бильген яшларгъа догъмуш тилимизнинъ инджеликлерини огрете, оджалыкъ япа эдилер.
Яратыджылыкъта буюк усталыкъкъа малик эдиплернен ян-янаша чалышмакъ бизлер ичюн пек зор эди. Лякин чалышмагъа, оларда олгъан имкянлардан файдаланмагъа тырыша эдик…
ДЕВАМЫ ГАЗЕТАДА
Урие ЭДЕМОВА
«Янъы дюнья» №11(1653) 25.03.2022
Подробности подписки