Статья о жизни и творчестве крымскотатаркого художника, искусствоведа Османа Асанова.
Дженгиз Дагъджынынъ романлары саесинде дестан олгъан гузель Гурзуф, къоджаман Орман къош, мухтешем Аювдагъ ве аджайип Къызылташ… Озь аджайип табиатынен озюне багълагъан бу диярда алчакъгонъюлли, мусафирчен, истидатлы санатшынас Осман Асановнен корюшип субетлештик. О белли сюляледен кельген, эвинде зенгин аилевий фотоархиви, китапханеси олгъан зиялы, бильгили инсандыр.
– Анамнынъ ады Фатма Осман къызы Керимова (1920), бабамнынъ ады Асан Зареддин огълу (1919), Янджу коюнденлер, – дей Осман агъа. – Рахметли анамнынъ бабасы Осман Керимовнынъ лагъабы «Къара Молла» эди. О «къара» эр кеснинъ бирден анълагъан къара анъламында дегиль, «къара» сёзю окъумыш манасына келе эди. Онынъ къартбабасы Керим бей (шимди эр кес бей олды, о вакъыт исе бей деп сайгъылы, итибарлы кишилерге айтылгъан) зенгин бир адам эди. О зенгинлигини учь огълу арасында больген. Бир пытагъы исе меним къартбабам эди.
Буюканамнынъ бабасы Францияда, Сорбонна университетинде окъугъан. Онынъ ады Сеитджелил Мемедиминов, лагъабы исе «Парис» эди. Яни Парижде окъугъаны ичюн бойле лагъап берильген. О, Сорбоннаны битирип къайткъан сонъ, эв къургъан, эвленген. Кучюк койден Сайле Къалафатованы алгъан.
Мен яшлыкъта Москвагъа, Строганов адына рессамлыкъ алий окъув юртуна кирмек ичюн кеттим. Афгъанистанда меннен берабер олгъан бир достум манъа: «Сенинъ истидатынъ бар. Москвагъа кель, анда бизде яшап, окъушкъа кирип, бу саада тасиль алырсынъ», – деп мени анда чагъырып алды. Санат озюне чеке эди. Эки-учь ай анда отурдым. Анда онынъ бабасынынъ портретини яптым. Пек бегенди, атта диваргъа асты. Адий графика шеклинде япкъан эдим. О вакъытлары Афгъанистан дженк иштиракчилерини конкурссыз къабул эте эдилер. Къабул этильсем де, сырада сагълыкъ меселеси чыкъты. Бирден феналашмагъа башладым. Достумнынъ бабасы мени таныш олгъан энъ яхшы экимлерине косьтерди. Олар бакъты, эр шей яхшы, лякин мындаки икълим сизге келишмей, дедилер. Москваны ташлап, Озьбекистангъа къайтмагъа меджбур олдым. Ташкентте Островский адына санат институтына кирдим. О вакъытлары рессамлыкънен багълы надир китаплар менде энди топлангъан эди. Алты йыл окъудым. Пек гузель кафедрамыз, кучьлю оджаларымыз бар эди. Диплом ишимни «Зарема Трасинованынъ китап графикасы» мевзусында яздым. О вакъытлары оджалар язгъан диплом ишимни пек бегенген эдилер.
1990-нджы йылларда эвимизни яры фияткъа саттыкъ. О паранен мында келишкен бир эв алмакъ чареси ёкъ эди. Мен афгъан дженки иштиракчиси олгъаным ичюн мени Къызылташта прописка эттилер. Авагъа яздырдылар десек олур. 1992 сенеси бу ерлерни болип, эвлер къурып башладыкъ. Бир-эки йылдан сонъ эвлер ресмийлешмеге башланды. Бир йыл рахметли анамнен ярыкъсыз, керосин лампаларнен отурдыкъ. Сонъра яваш-яваш бир козь, эки козь дегенде эв къурып чыкътыкъ. Багъча, бостан, къуруджылыкъ ишлери мени иджадий аяттан узакълаштыргъан, лякин санаткъа ве иджаткъа олгъан севги ве атешим ич сёнмей…
Серане КЕНДЖАЛИ
«Янъы дюнья» №26(1616) июль 9, 2021
Девамыны «Янъы дюнья»да окъунъыз