Гульнара ханым Усеинова родилась в солнечном Узбекистане. Когда ей было семь лет семья их переехала в Крым, в родной город своей бабушки по маме — в Бахчисарай. Бабушка Гульнары ханым — уроженка Бахчисарая, Джелилова Джевер — часто рассказывала о Крыме, она не говорила слово «депортация», она говорила простым языком, понятным для ребенка — говорила, что ее семью выслали, выгнали из родного дома,  обвинив в предательстве. Из рассказов бабушки Крым представлялся  сказочной страной, прекрасным уголком, раем на Земле. И вот наконец в 1997 году удалось переехать в Крым. Не увидев изумрудных дворцов, вместо этого перед  взором раскинулись узенькие улочки, старые минареты полуразваленных мечетей. Сказать, что семилетний ребенок испытал разочарование — ничего не сказать! «И вот однажды бабушка повела в свой родной дом, откуда ее депортировали 18 мая 1944 года. Хозяйка знала бабушку, потому что она неоднократно приезжала в гости. Бабушка подводила меня то к одной двери, то к другой и рассказывала о своих родителях, о брате и сестрах, о том, как провожали на фронт зятя, который так и не вернулся домой. Наверное, именно этот момент оказался переломным для меня, взглянув на полуразрушенный дом, узкие улочки Бахчисарая совершенно по-другому, я поняла, что эту землю, этот город и этот полуостров можно любить не за изумрудные дворцы, а потому что здесь живет дух моих предков. Я помню, как я молча вышла из бабушкиного дома и еле сдерживала слезы, мне было стыдно, что я не смогла сразу полюбить Родину так, как любила ее бабушка — чисто и бескорыстно. Отсюда и любовь к Родине, к родному языку», рассказывает и вспоминает Гульнара ханым.

С 2007 года на страницах журнала «Йылдыз», газет «Янъы дюнья» и «Къырым» были  опубликованы  рассказы и стихотворения. Так же публикации в турецких изданиях. Два рассказа «Тёвбе» («Расскаяние») и «Сен биль» («Ты знай») были  переведены с крымскотатарского на турецкий язык кандидатом филологических наук Омером Мехмедзаде. В сентябре 2017 года Медиацентр имени Исмаила Гаспринского издал сборник рассказов и публицистических статей «Эгер анамны тапса эдим» («Если бы я нашла свою маму»). В феврале 2020 года вышла книга «Бессмертны ваши имена», посвященная событиям Великой Отечественной войны. В соавторстве с Зенифе ханым  Аблаевой зародилась идея написания книги “Къальпте иман иле” (“С верой в сердце”) о событиях тех страшных дней периода депортации.

 

Омюрини илимнен багълагъан инсан инсаниетли, мерхаметли олмалы. Инсанларнен муаммеле япмагъа бильген адамнынъ гонълю темиз олмалы. «Кяинатны – мерхаметлик къуртарыр!», деп нафиле айтмагъанлар.

– Гульнара ханым, сизни окъуйыджыларымызгъа якъынджа таныш этмеге истер эдим.

– Мен кунешли Озьбекистанда дюньягъа кельдим. 1977 сенеси, еди яшымда  ватанымыз – Къырымгъа кочип, Бахчасарайда  ерлештик. Бу шеэр анамнынъ анасынынъ сюргюнликтен эвель яшагъан еридир. Озьбекистанда биз, бир куню келип, иншалла, Ватанымызгъа къайтаджагъымызгъа инанып яшадыкъ.

– Балалыкъ чагъынъыздан хатыранъызгъа къавий ерлешкен бирде бир левхалар бармы?

– Битам, Джевер Джелилова, тувгъан ери ве сюргюнликнинъ акъибетлерини юрек яраларыны къарыштырып бизге тарифлей эди. Онынъ икяелери эдждатлар юрту – Къырымны узакътан тасавур этмеге манъа имкян яратты. Зумрут сарайлар, джамилернинъ михрабы ве минарелери зеиним синъди. Багъчасарайны корьгенде, къальбимде эдждатлар юртуна тувгъанлыкъ ислерим толып ташты. Битам бизге тувгъан юртумыз акъкъында икяе эткенде, «Депортация» сёзюни къулланмай эди. Чюнки биз, яш баллар, онынъ фаркъына бармай эдик. О, бизге ачыкъ- айдын, «Ватандан, догъмуш эвинизден хаинлик яптынъыз» деп бефтан къувулгъанымызны сёйлей эди. Куньлернинъ биринде битам 18майыс 1944 сенеси къувулгъан эвлерине бизни алып барды. Битамнынъ эвинде яшагъан шимдики эв бикеси, оны   таный экен. Чюнки битам, биз мында даа кочип кельмегенде, Къырымгъа бир къач кере келип, махсус эвини бакъып кеткен экен.  Битам бу эвде озюни санки бу эвден сюргюн этильмеген киби алып бара эди. Къуванчнен одадан одагъа мени алып юрип, ана-бабасы, агъа ве таталарынен бу одаларда яшагъанларыны хатырлады. Киевлерини джебэге озгъаргъанларыны, андан къайтмагъанларыны хатырлап, агълагъан эди. Бу аньлер меним омюрге олгъан дуньябакъышымны денъиштирди. Хаялымда къургъан зумрют сарайлар дегиль де, кечмиштен хатыра олып, алчачыкъ, джампийип къалгъан эвчиклер юрек теллеримни чимирдеттилер. Олардан гонълюме синъген тувгъанлыкъ ислери мени озюне даа да къавий багъладылар. Мен Къырым ярымадамны ве Багъчасарайны буюк гъурур иле севип башладым. Чюнки бу хазинеде баба-деделеримизден къалгъан мирас сакъланылып къалгъаныны ис эттим. Битамнынъ эвельки эвинден чыкъкъанда, ичимден бир сес манъа: «Языкълар олсун Гульнар, сен бу къалгъан мирасны, битанъ киби севип оламадынъ. Будыр сенинъ Ватанынъ, азиз топрагъынъ!», – деди.  Аллахнынъ рахметинде олсун, битам Ватаным, миллетиме, ана тилиме бу къадар севги, садыкълыкъ ашлады… Онынъ айткъан икяелерининъ чокъусыны язмагъа тырышкъан эдим. Амма языкълар олсун эписини язып къалдырмадым. Шимди язгъан китапларымда, меним битамнынъ икяелери темель олмакъталар.

– Алгъан тасилинъиз акъкъында ве насыл алий юртларында окъугъанынъызны  икяе этсенъиз гузель олур эди.

– Бахчасарайда окъудым.  2007 сенеси, мектепни алтын медальнен екюнледим. Тамам бу йылы, 17 январь куню, Джевер битам фаний дюньяны терк этти. О меним эким олгъанымны истей эди. Мен Тиббиет институтына окъумагъа кирмеге азырлыкъ коре эдим. О, вакъыт мен Кучюк илим академиясында битамнынъ хатырлавларыны икяе этип, къорчалагъан ве биринджи ер къазангъан эдим. Жюри азалары манъа филология факультетине окъумагъа кирмемни тевсие эткен эдилер. Иште мен, КъМПУ-нинъ къырымтатар ве тюрк тили болюгинде окъудым. Бизим къоранта азаларымыз – эсапчылар, аятлары ракъамлар иле кечкен инсанлардыр.  Мен бу аньанени бираз боздым. 

– Не вакъыт икяелер язып башладынъыз?

– Он алты яшымдан, икяелер язып башладым. 2007 сенесиден башлап, «Йылдыз» меджмуасында, «Янъы дюнья» ве «Къырым» газетлерининъ саифелеринде, меним шиир ве икяелерим басылды. Бундан гъайры тюрк неширлеринде де икяелерим басылды. «Тёвбе» («Расскаяние»), «Сен биль» («Ты знай») адлы икяелеримни филология илимлернинъ кандидаты Омер Мехмедзаде къырымтатар тилинден тюрк тилине терджиме эткен эди. 2017 сенеси Исмаил Гаспринский адына Медиамеркезде, «Эгер анамны тапса эдим», («Если бы я нашла свою маму») адлы публицистик макъалелер, икяелер джийынтыгъым нешир олунды. 2020 сенеси Улу Ватан дженкине багъышлангъан «Бессмертны ваши имена» китабым дюнья юзюни корьди. Алты болюктен ибарет бу джыйынтыкънынъ эр бир болюгинде юксек унванларгъа наиль олгъан къараманларнынъ джесаретликлери акъкъында икяе этильди. Бу йылы, «ковид» меселеси ич бир къорантаны тынч къалдырмады. Депортациянынъ шаатлары олгъан пек чокъ къартларымыз хасталыкъкъа огърап, бу дюньяны терк эттилер. Бу меселе бизни ич тынч къалдырмады. Биз, Зенифе ханымнен берабер, элял иш яптыкъ. Къартларнен субет этип, «Къальпте иман иле” (“С верой в сердце”) весикъалы фильм чыкъардыкъ, джыйынтыкъ нешир эттик. Бу китапта сюргюнлик девринде олып кечкен мудхиш куньлер акъкъында икяе этип, къартларымызнынъ чеккен зорлукъ ве акъибетлерини акс эттик.

– Ильхамны неден аласынъыз? Сеяат этмекни бегенесинъизми?

– Меним япкъан ишлерим, язгъан икяелерим, макъалелерим, китапларым келеджекке рух ашламакъталар. Китапларымны дюнья юзюни корьмесине къол туткъан Медиамеркезде эвель чалышкъан, мудирнинъ ярдымджысы – Шевкет Мустафаевке, Къырымда нам къазангъан мухбирге – Лентара Халиловагъа, чокътан-чокъ тешеккюрлер бильдирем. «Къальпте иман иле» («С верой в сердце») китабынынъ дюнья юзюни корьмесине муфтийимиз хаджи Эмирали Аблаев ярдым этти. Истидатлы инсанларгъа къол туткъан дост ве меслекдешлер ярдым къолуны узатсалар ве окъуйыджы китапны юрек хошнутлыгъынен къабул этсе, муэллифнинъ гъаелери арта. Адамларнен къонъушмагъа пек севем. Сеяат этмекни пек севем, амма базы да бунъа вакътым етмей. Иншаллах къызчыгъым оссе, кяинатны берабер сеяат этермиз.

– Ана тили, медениет, миллет меселесине аит нокътаий-назарынъыз насыл?

– Ана тилим гъурурымдыр. Ана тилим – меним байлыгъымдыр! Къырымтатар олгъаныма пек гъурурланам. Эдждатларымызнынъ къараманлыгъы коксюмде гъурур догъура. Биз, къырымтатарлар – намлы Гирейлер неслинден тёреген несильмиз. Шу себептен биз тарихымызны яхшы огренмек керекмиз. 

– Къыйынлыкълар, сынавларны енъмеге ким сизге къувет бере?

–  Битамнынъ огютлери къафамдан ич де кетмей. Анам да, миллетине пек садыкъ инсан, манъа да пек чокъ насиатлар бере. Торунчыгъына, меним къызчыгъыма, бу севгини балалыкътан ашлай. Балалыгъымда мен битамнынъ икяелерини дикъкъатнен динълеген олсам, шимди энди меним къызчыгъым анамны да меракънен динълей. Икяелеримде олгъан сюжетлер, чокъусы аяттан алынма сюжет ве левхалардыр. Кимер вакъыт окъуйыджылар «Эгер анамны тапса эдим?» китабынынъ серлевасыны корип, я сен не ананъны къыдырасынъмы? Ананъ янынъда да?»- дейлер. Мен –  къырымтатарым. Амма бу китапта мен, еуди миллетинен аятыны багълагъан тиземе, яни, битамнынъ догъмуш татасынынъ аятына багъышлайым. Акъайы Исаак Абрамович Шварцман Бахчасарайда алыш-веришликнинъ рехбери олгъан. Бу къоранта чокъ сынавларгъа огърай. Икяе этильген левхада анасына мухтадж олгъан эвлят оны къыдыра. Бу китапта пек меракълы малюмат язылды. Китапны алып окъусанъыз, окъуйыджылар берген суальге, джевап тапарсынъыз.

– Шимди насыл ишнен мешгъульсинъиз?

– Мен, мусульманлар дин идареси муфтиятында, диннен багълы тедбир ве мерасимлерни, дигер топлашувларнынъ тешкиль эткен мутехассыс олып чалышам. Бундан эвель, «Мераба» газетасынынъ муаррири олып чалыштым. Сонъра Бахчасарай районында чыкъкъан «Слава труду» адлы газетада, бир къач вакъыт мектепте оджа олып, украин ве къырымтатар тилинден дерслер бердим. «Йылдыз» меджмуасынынъ муаррири – Дилявер агъа Османов, рахметли Риза агъа Фазыл, Аблязиз Велиевлер ярдым къолуны узаттылар. Олардан пек миннетдарым.

– Къаршынъызгъа чыкъкъан вазифелеринъизни беджермеге етиштиресинъизми?

– Аллаху Тааля ойле япкъан ки, къадынгъа къадынлыкъ япмагъа, эм де ана олмагъа къувет берген. Етиштиреджек инсан, эр шейни планлаштыра. Тек истек олмасы лязим. Кимер вакъыт меним базар куньлерим де интервью алувнен кече. Амма, сагъ олсун анам, манъа ярдым эте. Бош вакъыт тапсам, мен анамнен тюкянларгъа барам, базарлыкъ япам. Эмине къызчыгъымнен кафеге барып, вакъытымызны субет иле кечиремиз. Истидатлы инсаннынъ омюри фаркълыдыр. Башта Эминем ассызлап, мени ич бир ерге йибермеге истемей эди. Аначыгъым анълаткъан сонъ, шимди энди экинджи сыныфкъа кечти, анълап фаркъына барып, узакъ шеэрлерге мени ёллай. «Анам, китаплар яза, тедбирлер ве байрамларны тешкиль эте» деп мектеп талебелери, оджалар ве достларына тариф эте.

– Окъуйыджыларымызнен къыйынлыкъларны насыл енъмек мумкюн,  теклифлеринъизнен пайлашсанъыз файдалы олур эди.

– Инсанлар бири-бирини сайып-севмек кереклер. Оларнынъ бирлигинден асыл олгъан къуветтен къыйынлыкъ къоркъар. Онынъ ичюн эпимиз бирликли бир къоранта киби яшасакъ, эр бир сынавны дедиль адымларнен кечермиз.

– Гульнара ханым, субетимиз пек гузель кечти. Тешеккюрлер бильдирем. Иджадий ишлеринъизде мувафакъиетлер тилеймиз.

 

Субетни Назифе Абибулаева кечирди.  

 

 

Добавить комментарий