В статье рассказывается о подписной кампании и о положении родного языка.
Телюке ишарети
Эр йыл декабрь ве июнь айларынынъ сонъки куньлеринде эр бир деврий матбуат вастасынынъ идаресинде невбетий абуненинъ нетиджелерини буюк сабырсызлыкънен беклеп туралар. Табиий ки, бу ал хусусан бутюнлей къырымтатар тилинде нешир этилип кельген миллий газета ве меджмуаларымызгъа аиттир. Чюнки миллий неширлеримизнинъ тиражлары эксильгени – тувгъан тилимизнинъ гъайып олув джерьяны девам эткенининъ энъ ачыкъ аляметлеринден бириси олгъаны беллидир.
Бу йыл да бу джеэттен истисна олмады эльбет де. Тамам эки кунь эвель 2021 йылынынъ экинджи ярым йыллыгъына аит олгъан абуненинъ нетиджелери ачыкъланды ве, теэссюф ки, ортагъа кене де рухтан тюшюриджи ракъамлар чыкъты. «Янъы дюнья» газетасы, «Йылдыз» ве «Арманчыкъ» меджмуаларынынъ, яни бутюнлей къырымтатар тилинде чыкъкъан неширлеримизнинъ топлам тиражлары зар-зорнен учь бинъге барып еткен… Ве бу сырада махсус къырымтатар балачыкълары ичюн чыкъарылгъан «Арманчыкъ» меджмуасы энъ буюк микъдарда окъуйыджыларыны гъайып эткенини де айрыджа къайд этмеге меджбурмыз.
Ресмий малюматкъа коре, Къырымда шимди 234 бинъ къырымтатар яшамакъта. Бизим юртдашларымызнынъ чокъусынынъ фикриндже бу ракъамны биз энъ аздан 300 бинъ джан, я да 60 бинъ къоранта, деп эсап этмек керекмиз. Демек ки, миллий неширлеримизге факъат 20 къорантадан тек бириси (!) абуне ола. Амма тувгъан тилимизде чыкъкъан газеталаргъа абуне олгъанлар адети узьре тек бир дегиль де, эки ве атта учь данесине де язылгъанларны козь огюне алгъанда, тек 25-30 къорантадан бириси (!!) озь неширлеримизге абуне олгъаныны къайд эте билемиз.
«Эски аммам, эски тас…»
Базы юртдашларымыз: «Безмединъизми йыллар сайын айны шу абуне меселесини текрарлап, чайнап отурмагъа. Я дюньялар чокътан денъишти де. Шимди интернет вастасынен керек малюматны бир къач дакъикъа ичинде тапып окъумакъ мумкюн…», деп тарсыкъа биледжеклерини козьге алам, эльбет де.
Бойле лафларны биз де артыкъ черик асырдан берли эшитип келемиз. Не исе де оларгъа джевапланаракъ, шуларны айтмакъ истейим.
Биринджиде. Къырымтатар тилинде истикърарлы бир шекильде бильги, фикир таркъатып тургъан бир де-бир интернет вастасы бармы экен, аджеба? Шахсен манъа бойле сою бугуньге къадар расткельмеди. Амма олса биле интернетте ерлештирильген малюматта пек чокъ хатагъа ве атта ялангъа ёл берильгени акъкъында кеткен сайын эп сыкъча айтыла ве языла. Дигер тарафтан исе интернет васталарынынъ омюрлери, яни чалышкъан муддетлери шимдилик даа пек къыскъа, чокъусы 5-10 чалышкъан сонъ къапатыла ве яйынлагъан малюматлары да, табиий, гъайып ола.
Экинджиде. Эгер бугуньки несиллеримиз кягъытта басылып чыкъкъан газета, меджмуа ве китап окъумакъ алышкъалыгъыны джойса, демек келеджек несиллеримиз кутюпханелерде сакъланып къалгъан бир къач асырлыкъ неширлеримизден бус-бутюн сувунаджакъ, четлешеджеклер.
Учюнджиде, «Арманчыкъ» меджмуасы бутюнлей, «Янъы дюнья» ве «Йылдыз» даимий суретте балалар ичюн чешит тюрлю меракълы ве файдалы малюмат дердж этелер. Бутюн дюньяда 5-10 ве атта буюкче яштаки балачыкъларны ве осьмюрлерни компьютер ве онъа бенъзер техникий алетлерден мумкюн олгъаны къадар узакълаштырмагъа тырышалар. Демек, ана-бабалар оларнынъ къолларына башкъа тиллерде чыкъкъан газета, меджмуа ве китапларны бермеге меджбур оладжакълар.
Бойле даа пек чокъ делиль ве мисаль кетирмек мумкюн, эльбет де, амма макъалемнинъ бу къысмыны аталарымызнынъ: «Анълагъангъа сиврисинек саз, анъламагъангъа – давул зурна да аз» деген икметли сёзюнен битмек ляйыкъ корем.
Не япмалы?
Бойле меселелер бизде эр вакъыт джемаатчылыкънынъ ярдымынен чезиле кельген. Эр бир шеэр, къасаба ве койде халкъымызны, тилимизни къайгъыргъан кишилер бар. Шимдики вазиетте олар ортагъа чыкъмакъ кереклер деп тюшюнем. Халкънен чалышмакъ, халкъкъа меселени текрар-текрар анълатмакъ керек. Бунынъ башкъа ёлу, чареси ёкъ…
Айдер ЭМИРОВ
«Янъы дюнья» №25(1615) июль 2, 2021
Девамыны “Янъы дюнья”да окъунъыз