Эки дефа Къараман (девамы)

ОтРедактор

Авг 11, 2020

В следующей части материала “Эки дефа Къараман” (“Дважды герой”) известный писатель и публицист Аблязиз Велиев рассказывает о жизни и героическом пути военного лётчика-аса, Дважды Героя Советского Союза Амет-хане Султане. Материал в связи с наступающим 100-летием Героя.

Эки дефа Къараман (девамы)

Аблязиз ВЕЛИЕВ

— Бир вакъыт меним кейфим бугуньки киби ярамай олмагъан эди. Не ичюн олгъаныны озюм де бильмейим, — деп шикяетленген о куню Аметхан.

— Учувны токътатынъыз, бу сизнинъ къолунъызда, я олмасам кимнендир денъишинъиз, — деген Сергей.

— Иш чыкъармакъ истемейим, — деген Аметхан.

Бойлеликнен экипаж азалары учакъны къабул этип, иш ерлерине отуралар ве кокке котериле, сонъ белли олгъанына коре, олар эбедийликке учуп кетелер…

Аметханнынъ фаджиалы эляк олувы эр кесни сарсытты. Бу шейге кимсенинъ инанаджагъы кельмей эди. Чюнки Аметхан учакъны къуртармагъа, эсен-аман ерге къондурмагъа бир файыз имкян олса биле ондан файдаланмагъа бильген учуджы эди. Демек ич бир тюрлю шанс олмады. Кокте парча-кесек олгъан учакънынъ къалдыкълары бир къач километр этрафкъа дагъылып кеткен. Бундан бир къач йыл эвельси Аметхан Султан акъкъында пек яхшы весикъалы повесть язгъан ве фелякетнинъ тедкъикъатларынен шахсен алякъадар олгъан Евгений Бессчетнов бу мудхиш манзараны документаль весикъалар эсасында шойле тасвирлей:

«Къазадан сонъ араштырыджыларнынъ козь огюнде пек фена бир манзара пейда олды. Аметхан командир креслосында отура ве о озюни къуртармакъ ичюн бир тюрлю арекет биле этмеген. Ерге урулувынынъ кучюнден онынъ башындаки шлемофон атылып чыкъкъан ве огге сюрюльген, штурвалнынъ «бойнузы» учуджынынъ къурсагъына кирип кеткен. Шу огъурсыз куню кийген яп-янъы курткасы омузында бир къач еринден патлагъан, санки дерсинъ бирев оны лезвиянен бир къач еринден кескен. Ог отургъычта отургъан экинджи учуджы Бенедиктовны арча терегининъ пытагъы енгильден сыкъкъан. Михайловскийни къабургъасынынъ ашагъы къысымындан экиге больген. Шу учушкъа озь риджасынен кеткен Лёха Воробей бус-бутюн эди, тек янгъан…»

Аметхан Султан 1971 сенеси февраль 8-де Москвадаки Новодевичье къабристанында дефн этильди.

Иште шай.

Халкъымызнынъ гъуруры, ифтихары, Миллий арекетимизге къолтуткъан ве элинден кельгени къадар ярдым эткен Аметханнынъ къыскъаджа омюри бойле.

О, дженк йылларында насыл къараманлыкълар косьтерген олса, тынч омюр йылларында да ойле къараманлыкълар косьтерди. Бунынъ ичюн орденлернен, Девлет мукяфатынен такъдирленди, СССРде нам къазангъан сынавджы-учуджы унванына ляйыкъ танылды.

Къырымтатар халкъы бар экен, Аметхан, онынъ ады, япкъан къараманлыкълары унутылмаз. Бугунь Алупкада онынъ эйкели, Акъмесджитте онынъ адына мейдан, янъы къурулгъан микрорайонларда Аметхан адына сокъакълар, Алупкада онынъ музейи, Москва дживарындаки Жуковский шеэрчигинде онынъ адыны ташыгъан сокъакъ, Акъмесджитте онынъ адына аэроклуб бар. Бинълернен балаларымыз гъурурнен Аметхан адыны ташыйлар.

Шаирлеримиз, бестекярларымыз Аметхангъа багъышлап йырлар, шиирлер, дестанлар, повестьлер яздылар, язалар ве илериде де язарлар. Чюнки къараманлар ольмейлер.

Мерхум шаиримиз Решид Мурад бундан аман-аман 50 йыл эвельси къараманымызгъа шойле сатырлар багъышлагъан эди:

Ана Ватан челик къушкъа миндирди,

Къатты дженклер берди санъа ольмез шан.

Эр бир окъынъ джавгъа дешет — кин эди,

Бизлер ичюн гонъюль эди, Аметхан!

Талагъанда халкъны къашкъыр азгъыны

Достларынънен булутларгъа чыкътынъ сен.

«Хейнкеллер», «Мессерлернинъ» къузгъуны

Яшынынъны чыкъарырмы эсинден!

Айдутларны полклар туткъанда топкъа

Экипажнен юксельдинъ сен булуткъа…

Къучакъ керип къаршылады Алупка